تاپ – دادن

در چند دهه­ اخیر روش ساخت بالا به پایین به عنوان گزینه­ پایدار سازی مورد توجه قرار گرفته است. استفاده از این روش به خصوص در ساخت و سازهای شهری بسیار مفید است، چرا که در بسیاری از موارد با ساخت سازه های زیرزمینی مانند تونل ­ها و زیرگذرها این امکان وجود دارد که ساختمان­ های قرار گرفته بر روی یا پیرامون آن برای مدت طولانی (طی عملیات ساخت) از حیز انتفاع خارج نشوند. در ساخت ساختمان­ هایی با چندین طبقه زیر زمین نمی­ توان به دلیل عمق بالای گودبرداری از خرپا یا مهار متقابل به عنوان سازه نگهبان استفاده کرد، در بسیاری از موارد نیز عدم رضایت همسایگان مبنی بر ورود به حریم سازه­ های آن­ها امکان استفاده از روش ­های دوخت به پشت را از بین برده است. به دلیل آن که در این روش امکان ساخت همزمان دو سازه و زیر سازه وجود دارد می ­توان در زمان و متعاقباً در هزینه صرفه جویی کرد. البته نباید از نظر دور داشت که اجرای سازه به این روش به تیم های حرفه ای نیاز دارد. و روند اجرا در بخش زیر زمینی به دلیل صعوبت عملکرد ماشین آلات در فضاهای محدود، نبود نور و دید کافی و تهویه مناسب هوا به کندی صورت می ­گیرد­. لازم به ذکر است با اجرای مراحل ابتدایی این روش (اجرای دیوارها یا شمع های پیوسته)، در صورت بالا بودن تراز آب زیر زمینی امکان آب بندی و زهکشی راحت تر خواهد بود.

روش ساخت

سازه بنا شده به این روش عملکرد سازه و سازه نگهبان را به طور همزمان داراست. در واقع سازه به شکلی طراحی می­ شود که علاوه بر آن که مجموعه بارهای وارد به سازه را در طول دوره ساخت و بهره برداری تحمل کند، بارهای وارد از طرف دیوارهای خاکی و سربار واقع بر روی آن را نیز تحمل کند. که این مسئله با هماهنگی کامل طراح سازه و ژئوتکنیک امکان پذیر خواهد شد.

به طور خلاصه اجرای سازه به روش تاپ – دادن به شرح زیر طبقه بندی می­شود:

مرحله ی اول: اجرای دیوارهای نگهداره و ستون های پیرامونی

به منظور پایدارسازی خاک دیواره گودبرداری ترجیح بر آن است که همراه ستون های پیرامونی، دیوار دیافراگمی یا شمع های سکانتی اجرا گردند. در صورت اجرای دیوار دیافراگمی علاوه بر اینکه در طول دوره ساخت از آن ها به عنوان المان­ های نگهدارنده و دیواره ­های خاکی و المان­ های باربر سازه ­ای استفاده می­ شود، می­توان در طول مدت بهره برداری سازه نیز به عنوان دیوارهای دائمی به کار گرفته شود.

البته لازم به یادآوری است که اجرای آن­ها با ماشین آلاتی مانند هیدروفرز یا گرب علاوه بر هزینه ­های قابل توجه، در محیط های شهری با دشواری­ هایی همراه است. به همین دلیل است که اجرای شمع ­های سکانتی آسانتر است. در صورتی که امکان اجرای دیوارهای پیرامونی به این شرح وجود نداشته باشد، با هر مرحله خاکبرداری دیوار همان طبقه آرماتوربندی و بتن ریزی می ­شود. به منظور تامین گیرداری و ظرفیت باربری در مراحل اجرا، باید شمع ریز ستون ها تا عمق مشخصی زیر تراز فوندانسیون که توسط طراح تعیین می ­شود امتداد داده شوند.

مرحله ی دوم: اجرای ستون­های میانی

ابتدا چاه­ ها در محل قرارگیری ستون­ ها تا عمق مشخصی زیر فوندانسیون حفاری می ­شود سپس نسبت به اجرای ستون اقدام می ­شود. ستون ­ها می توانند فلزی یا بتنی درجا، بتنی پیش ساخته و یا مختلط باشند. ریشه شمع ­ها تامین کننده ظرفیت باربری و گیرداری انتهایی آن در حین ساخت است.

مرحله ی سوم: اجرای سقف (اولین دال بخش زیر زمینی سازه )

اجرای سقف نهایی سازه زیرزمینی به عنوان اولین سقف اجرائی به روش­ه ای گوناگون انجام می پذیرد در روش اول خاک تا تراز اجرای سقف برداشت می­ شود. با رگلاژ کردن کف و اجرای بتن مگر سطح کار برای آرماتوربندی و بتن ریزی آماده می ­شود. در روش دوم خاکبرداری تا ترازی انجام می­ گیرد که امکان قالب بندی به منظور آرماتور بندی و بتن ریزی وجود داشته باشد. در روش سوم از قالب­های آویزان استفاده می­ شود. نکته قابل توجهی که در اجرای سقف با هر روش باید به آن توجه داشت، موقعیت و ابعاد بازشوها در سقف هاست. بازشوها باید در موقعیتی قرار بگیرند که حداقل فضای کافی برای عملکرد ماشین آلات فراهم شود و ترجیحاً اعضاء باربر درون بازشوها قرار نداشته باشند. لازم است تمهیدات لازم در آرماتور بندی پیرامون بازشوها (بازشوهایی که در مراحل اجرائی مورد نیاز است) انجام پذیرد تا به هنگام بستن آن­ها امکان یکپارچگی و یکسان سازی با تعبیه سقف در نظر گرفته شده باشد.

مرحله چهارم : خاکبرداری

پس از رسیدن سقف نهایی به مقاومت مورد نظر، عملیات گودبرداری تا ترازی که امکان اجرای سقف زیرین آن وجود داشته باشد انجام می­ گیرد. اجرای تمامی سقف به هر یک از سه روش یاد شده در مرحله قبل امکان پذیر است. چنانچه ابتدا سقف اجرا و سپس خاکبرداری انجام شود، امکان کنترل تغییر شکل دیواره ­ها راحت تر خواهد بود چرا که هر سقف به صورت مهار عمل خواهد کرد و مانع از جابه جایی دیواره­ ها به دلیل فشار خاک مجاور آن خواهد شد. در این هنگام می توان به اجرای روسازه نیز به طور همزمان با زیر سازه اقدام کرد.

مرحله پنجم:

فرآیند توضیح داده شده تا رسیدن به پایین ترین سقف زیرسازه ادامه خواهد داشت.

مرحله ششم: اجراهای تکمیلی

پس از تکمیل فرآیند گودبرداری و خروج ماشین آلات، عملیات تکمیلی در فرآیند ساخت انجام می­ پذیرد. آرماتوربندی و اجرای بتن اطراف ستون­های فولادی در سیستم مختلط، اجرای ؟ دائمی دیوار دیافراگمی جهت باربری دائمی (جهت لزوم)

نکات تکمیلی

اتصال اعضاء باربر سازه از مهم ترین بخش­های اجرایی در این روش است. چرا که اگر المان­های اتصال دهنده اعضاء به یکدیگر عملکرد درستی نداشته باشند بارهای وارد به المان­های سازه ­ای به خوبی انتقال نخواهند یافت و سازه توان باربری لازم را نخواهد داشت. در صورتی که تیرها و ستون­ها فلزی باشند، اتصال آن­ها به یکدیگر با کمک اتصالات پیچی و جوشی امکان پذیر خواهد بود و در صورتی که اعضاء بتنی باشند با استفاده از پلیت­ های کار گذاشته شده، آرماتورهای انتظار، کاشت میلگرد، نصب براکت و … تیر، ستون، سقف و دیوار در محل­ های برخورد، به یکدیگر متصل خواهند شد.